Irja Seurujärvi-Kari, Sámegiela ja –kultuvrra dutkansearvvi ságadoalli
Bures boahtin Sámegiela ja –kultuvrra dutkansearvvi blogi- ja neahttasiidduide! Geassemánus 2014 sámedutkit čoahkkanedje suopmelaš-ugralaš gielladutkama gáffelatnjii Helssega universitehtas. Oktii čoahkkanan dutkit vuođđudedje vuosttas Sámegiela ja –kultuvrra dutkansearvvi sámiid historjjás. Dutkit barget sierra universitehtain Suomas ja Sámi allaskuvllas. Sin ovttasta oktasaš beroštupmi sámegillii ja sámeáššiide. Suomas váillui dákkár dieđálaš searvi ja dákkár váilevuođa dát ođđa searvi dál deavdá.
Dutkansearvvi ulbmilin lea hárjehit dieđálaš doaimma ja doaimmahit neahttajulggástusa Sámegiela ja -kultuvrra dutkansearvvi dieđálaš áigečála (anárašgillii Sämikielâ já –kulttuur tutkâmseervi tieđâlâš äigičaalâ ja nuortalašgillii Sääʹmǩiõl da -kulttuur tuʹtǩǩeemsieʹbr tiõđlaž äi´ǧǧpââ´jjlõsttja blogi. Dain almmuhemiin gieđahallojit áššit sámegielas ja –kultuvrras. Dutkansearvvi dárkkuhussan lea oažžut sámiid ja eará álgoálbmogiid gielain ja kultuvrrain beroštuvvan dutkiid ja aktivisttaid čállit deavsttaid áigeguovdilis temáin ja dutkanbohtosiin ja bidjat johtui konstruktiivvalaš debáhta. Searvvi figgamuššan lea lasihit dieđálaš servoša, sámegiellaservošiid ja eará sámegiela ja –kultuvrra ealáskahttimis beroštahtti dáfuid gaskasaš ságastallamiid.
Álgoálbmogiid diehtu, gielat ja kultuvrrat leat boahtán eanet ah’ eanet oinnolažžan vuosttažettiin álgoálbmogiid iežaset dieđálaš ja politihkalaš doaimmalašvuođa ja lassánan álgoálbmotdutkamuša dihte. Gielladiđolašvuohta ja kultursensitivitehta dáid álbmogiid gielaide ja kultuvrraidda lea lassánan, sámegiela árvu ja sajádat badjánan ja giellageavaheaddjiid identitehta nanosmuvvan. Goittot sámegiella lea velá unnán geavahuvvon diehtagis ja dieđálaš čállimis. Dan dihte lea dárbbašlaš rahpat ođđá neutrála kanála mii doaibmá sámegielat ságastallanforumin sierra sámegiela ja –kultuvrra doaibmiide ja giellageavaheaddjiide.
Ulbmilin lea maid burgit buotlágan myhtaid ja rádjeáiddiid mat hehttejit sámegiela ja –kultuvrra doaibmiid gaskasaš vuorrováikkuhusa ja dan ovdáneami. Olbmuid identitehtat rievddadit, ja nuorat dávjá atnet iežaset leat sihke sápmelažžan ja suopmelažžan. Sápmelašvuođa ii šat sáhte buohtastahttit dihto báikkálaš kultuvrii dahje dihto ealáhussii, mii dušše sáhtášii fállat nana vuođu identitehtii, dasgo sosiála oktavuođat leat fierbmiluvvan gielalaš, kultuvrralaš ja geográfalaš rájiid rastá. Dákkár ođđa dilálašvuodaid ádden dárbbaša ođđa geainnuid ja mekanismaid. Sámit eai sáhte bissánit dološ áigái ja deattuhit dušše iežaset erenoamášvuođa ja eaktivuođa eará etnalaš joavkkuid ektui olles áigge rievddadalli máilmmis. Dárbbašuvvo dutkojuvvon ja analyserejuvvon diehtu sápmelašvuođas ja sámiid dilis sihke sámiid ja ii-sámiid gaskkas. Dutkamuš ja daid bohtosiid almmustahttin ja populariseren lea ná dehálaš, ja dan dutkansearvi ovddida blogi ja neahttajulggástusa bokte.
Dutkansearvi bovde lohkkiid mielde oassálastit ja čállit blogi ja artihkala dutkanseravvi siidduin addojuvvon rávvagiid. Doppe gávnnat maiddái searvvi oktavuođadieduid jus dárbbašat lassedieduid.