Ääiʹjpoddsaž – Topics

ČÁLLINBOVDEHUS DUTKANSEARVVI DIEĐALAŠ ÁIGEČÁLLAGII ÁLGOÁLBMOGIID KULTURÁRBBI BIRRA

DUTKANSEARVI bovde dutkiid ja eará áššedovdiid čállit artihkkaliid boahtte jagi álggus almmustuvvi Dutkansearvvi Dieđalaš Áigečállagii, man fáddán lea álgoálbmogiid kulturárbi. Kulturárbi álgoaálbmogiid perspektiivvas lea holisttalaš doaba, mii vuođđuduvvá materiálaš, kultuvrralaš ja vuoiŋŋalaš árvvuide ja mii sisttisdoallá  kollektiivvalaččat čoagganan sohkabuolvvas nubbái árbášuvvan dieđu ja praktiikkaid nugo gielas, ealáhusain, girjjálašvuođas ja dáidagis, seremoniijain, kosmosis, luonddus, sihke olmmošlaš ja eai-olmmošlaš sivdnádusain jna. Dat čatnašuvvá álgoálbmogiid iešmearrideapmái ja sin lagaš oktavuođaide eatnamii, territoriaidda ja luondduresurssaidda. Erenoamáš fáttát sáhttet gieđahallat intellektuálaš opmodaga ja kulturárbbi, kulturárbbi máhcaheami álgoálbmogiidda dahje dan ealáskahttima, kulturárbbi vejolaš boastut geavaheami ja dulkojeami, bassi báikkiid, bivttasgálvvuid ja kulturárbbi, árbevirolaš ealáhusaid ja daidda čatnašuvvi árbevirolas diedu ja daid represeantašuvnnaid, gillii čatnašuvvi kulturárbbi dieđu ja representasuvnnaid jna.

Sádde abstrávtta 15.10.21 ja oaččut dieđu dohkkeheamis moadde beaivvi siste. Abstrávtta čálát milloseappot sámegillii ja dan guhkkodat lea 100-150 sáni. Ollis artihkkaliid áigemearri lea 17.12.2021. Searvvi ruovttosiiddus leat eanet dieđut artihkkala formála beliin. Dán háve mii vuoruhit sámegielat artihkkaliid dan dihte go searvvi dieđalaš áigečállaga maŋimuš nummirat leat eŋgelasgillii. Loahpalaš artihkal sáddejuvvo vel fágaguoibmeárvvoštallamii ovdalgo dat almmustuvvo. Dán nummira doaimmaheaba Hanna Guttorm ja Irja Seurujärvi-Kari. Sádde abstrávtta ja artihkala hanna.guttorm@helsinki.fi ja/dahje irja.seurujarvi@gmail.com.

Erkki Lumisalmi: Muu jeeʹresnallšem tuej

Muu jeeʹresnallšem tuej

Mon leäm jieʹllemääʹjjstan leämmaž maaŋgnallšem tuejast, leša ko vaalmštõʹttem diakoonân eeʹjjest 1981 Kuopiost pappseminaarâst de leʹjjem vuõssân diakoonân Saujj-Lääʹddjânnmest. 1983 alttiim diakoonân Sääʹmjânnmest Âʹvvlest de Aanar kååʹdd škooulin altteem mättʹted mij sääʹmǩiõl de siõmmnai siõmmnai še aʹlǧǧem jåårǥlâʹtted sääʹmǩiõl.

Ortodokslaž ceerkvest alttiin Evvan evaŋǧeliuʹm jåårǥlâʹttet. Meeʹst leäi jåårǥlâʹttemjoukk da kuäss-ni noorõõđin Čeʹvetjäurra ko teʹl liʹjje puärrsab oummu leʹbe ǩiõllčeäʹpp mij tuejj- jooukâst. Tään lââʹssen Treffan Peäccamneeʹǩǩ sluužba teekstid da Risttoummi moʹlidvaǩeeʹrj teevain.

Tõʹl jie leämmaž teâttmašina a õõlǥi takai karndaažžin ǩeeʹrjted da tiõttlâs puästtad ko ǩeeʹrjti de jooudi oʹđđest ǩeeʹrjted.

Tâʹvvsääʹm da Aanarsääʹm vuåǯǯu vuossmõssân teâttmašinaid da go mij še raaukin, što vuäǯǯčin teâttmašinaid še, de sarnnu miʹjjid, što čuuʹt vaikkâd lie teeʹst buukva de jooutin vâʹl kuuʹǩǩ vueʹrdded ouddâl-go vuäǯǯain mašinaid da tõt hiâlpti jiânnai tuej.

Mon jåårǥlâʹttem še säämas äʹššpõmmjid, kuultõõzzid da jeeʹres jåårǥlâʹttem põmmjid vuõssân ǩiõđin jeeʹres veʹrǧǧneeʹǩǩid.

Mâŋŋa še liturgia pappǩiõttǩeeʹrj vuäǯǯai jåårǥlâʹtted de tõʹl sluužbain vueiʹtin sluužžâd säämas.

Sääʹm radio jäʹrjsti tuåimmteejai kuurs tõõn diõtt, što vuäiʹtted tuejjeed radio prograammid ouddmiârkkan moʹlidvaid. Moʹlidvaprograammid mon tuejjääm veâlâinn. Tuejjeem še kuäss-ni nuõrttsäämas prograamm, go tuåimmteei leäi luõvâsvuõđâst.

Vuossmõs määʹtǩ Peäccma tuejjiin 90-låågg aalǥâst vuäʹmm peäccam saaʹmin de maainstõʹttim siʹjjid radioprograamm vääras de näiʹt vuäǯǯain ärvvsaž aaʹššid ruõkkâd historja.

Sääʹmparlameeʹnt ǩiõllˈjuâǥǥtõʹsse muu vaʹlljee da Sääʹmaaʹššisåbbra de mâŋŋa 2000 liâ muu vaʹljjääm Sääʹmtegga, koʹst leʹjjem kuâtmlo eeʹǩǩed da leäm leämmaž halltõõzz, škoouʹljem- da kulttuurluʹvddkååʹdd da ǩiõllsåbbar vuäzzlaž.

Ko čuâvv ânnˈjõž teeʹǧǧ aaʹšši hoiddmõõžž, ij vueiʹt go õõmmtõõššâd, što õõlǥči aaʹššid hoiddâd nuuʹt, što kulddled pukid saaʹmid, ij pâi puäʒʒoummi aaʹššid.

Heʹlssen õllškooulâst mon leäm jeällam mättˈteʹmen säämas täujja. Õllškooul lehttor Irja Seurujärvi-Kari lij muu raukkâm. Õllškooulneeʹǩǩ mättje nuʹtt sõrgg go sij silttee še määŋggid ǩiõlid da perste jeeʹresnallšem kulttuurin.

Heʹlssnest leäi miõllsaž mättˈted säämas da tobddõõttâd jeeʹres oummivuiʹm.

Vuossõn 80-lååggast nuʹtt ceäʹlǩǩeeʹl kansalaisopistost mättˈtem säämas Aanar kååʹddest da siõmmna še SAAKKâst.

Leäm tõn miõl, što ceerkavtuejest muʹnne ävvni jiânnai tobddummuš mij sääʹm aaʹššid da siõmmna še ceerkavǩiõʹlle go mij mättjin säämas läullad sluužbain. Vaikkad še lij leämmaž go puk jie leäkku sååvšam mij ǩiõl, leâša vuäitt särnnad, što käʹnnti viikkâd sääʹm aaʹššid ooudâs, håʹt-i måtmešt vaikkâd leäi

Täʹst siõmmna mon mušttlim mâid leäm tuejjääm kolmmlo eeʹjj sääʹm aaʹšši äuʹǩǩen.

WWW

Tuʹtǩǩeemsieʹbr tuejjummuš aalǥat bloggǩeeʹrjtummživuiʹm, koid sääʹmǩiõli da sääʹmkultuuri tuʹtǩǩeei ǩeeʹrjte. Täävtõssân lij uʹvdded bloog veäkka  sääʹmǩiõlid ravvsab ââʹnnamdomeen tiõtti foorummân. Nääiʹt nââneet ǩiõl seillmõõžž.