Hanna Outakoski, Ubmi universitehtta
Go mun fárrejin Ruŧŧii ovccilotlogu loahppagežiin ledje Ubmi universitehta giellagurssat máŋggaláganat ja máŋgga dásis. Mun, gii lohken sihke sámegiela, suomagiela ja lingvistihka, fuomášin johtilit, ahte ledjen juo vuođđoskuvllas oahppan hui olu giellaoahpa birra, sihke sámegielas ja suomagielas. Lingvistihka oahput ledje gelddolaččat ja ohppen olu olbmo giela birra sihke vuogádahkan ja gulahallama gaskaoapmin. Sámegieldiimmuin moai leimme guovttá, mun ja mu skuvlaviellja. Moadde diimmu vahkkus deaivvadeimmet munno oahpaheddjiin, muhto eanemusat moai gárttaime bargat ieža dahje okto. Muhtumin bohte miellagiddevaš guossit Ubmái geat logaldalle áŋgirit ja duođalaččat olles vahku iđđedis eahkedii. Dalle bessen lohkat ja guorahallat sámiid girjjálašvuođa ja oahppat sámiid árbevirolaš máidnasiid, luđiid ja dajahusaid birra, bessen maid lohkat lullisámegiela ja oahppat omd. morfologalaš njuolggadusaid birra. Dien áigge lei pedagogalaš váldojurddan dat ahte oahppu čuovvula bálgá man alde diehtu johtá dušše ovtta guvlui. Studeanttain ii lean nu olu dadjamuš oahpaheaddjái eaige gursaprošeavttat gávdnon vel oba doahpagage dásis. Mun lohken ollesáigásaččat, nu goit lei čállojuvvon mu báhpáriin, muhto dábálaččat mus lei áigi lohkat eará gurssaid sámegiela lassin iige goitge šaddan menddo olu bargu. Jáhkken ahte nu dat galggai leat go in diehtán buorebut.
Lihkus ledjen sámegielat vuođđoskuvllas ožžon nana vuođu iehčan eatnigielas, soga árbegielas, dat várra gájui mu máŋgii. Seammá vuođđoskuvllas, vuos Vuovdaguoikkas ja dasto Gáregasnjárggas, ohppen maiddái ahte giela sáhttá oahppat prošeavttaid vehkiin ja bokte. Mu ráhkis ja hutkás oahpaheaddjit fuomášedje vaikko makkár somás giellaprošeavttaid. Dat lei giellaealáskahttima ja giellasáŋgáriid áigi. Sámegielas, áhči árbegielas ja mu nuppi gielas, šattai mu eatnigiella, mu gievrramus ja ráhkkáseamos giella. Sánit bohte munnje go leimmet duoddaris rievssatbivddus, sánit bohte go čájáhalaimet vánhemiidda juovllaid áigge ja sánit bohte munnje go bessen lohkat ja čállit, jorgalit ja guorahallat iehčan giela. Iige dat sániid rávdnji leat goassige nohkan vaikko leange dás gaskkas oahppan ođđa giela, ruoŧagiela, man hálan beaivválaččat ja mii lea maiddái mu mánáid nubbi eatnigiella. Suomagiela in leat obanassii vel guođđán, muhto juos giela ii geavat de dat stirdu ja šaddá oba šliettas. Go dál jurddašan dan giellaártna man lean ožžon go lean oahppan nu máŋgga giela oktanaga, de ferten sáddet giitevaš jurdaga áhččerohkkái, gii juo dalle 40 logi dassái diđii ahte máŋggagielatvuohta rahpá uvssaid ja njulge eallima bálgáid.
Muittánge erenoamážit ovtta giella- ja kulturprošeavtta Gáregasnjárgga skuvllas mii beroštahtii buot sámegielohppiid, oahpaheddjiid ja máŋggaid vánhemiid. Ledjen dalle ieš oahpaheaddjin Gáregasnjárggas, gos dárbbašedje sámegielat veahkkeoahpaheaddji. Dát lei čakčat 1997. Bargojoavku lei ovttas mánáiguin mearridan ahte mii galggaimet lágidit rivttes teáhterčájálmasa juovllaide. Ronja rievvárnieida lei jorgaluvvon sámegillii gávccilotlogu álggus ja geasuhii mánáid dasgo dan sáhtii maiddái oaidnit filbman, ja dan dihte bargojoavku mearridii dahkat sámegielat teáhterbihtá Lindgrena girjji vuođul. Dien čavčča ledje buohkat mielde prošeavttas. Soapmásat ráhkadedje ja plánejedje lávddi ja gorro biktasiid. Mánát hárjehalle iežaset osiid čájálmasas ja lohke Ronja-girjji skuvllas. Okta joavku ráhkadii musihka čájálmasa várás. Moadde beaivvi ovdal juovllaid buohkat čoahkkanedje Vuovdaguoikka lihkadansálii ja lei áigi čájehit maid mii leimmet dahkan olles čavčča. In leat goassige dan ovdal dahje dan maŋŋá oaidnán seammá buorre teáhterčájálmasa! Ja go lean dál maŋŋá vehá čuvvon, vaikkoge riikkaráji nuppe bealde, dieid nuoraid eallima geat ledje mielde dien čájálmasas de oainnán ahte olusat leat lihkostuvvan bures eallimis. Mii lea vel dehálut, máŋggat sis hállet sámegiela ja čájehit beaivválaččat ahte árbegielas lea alla árvu sidjiide.
Dál mun lean bargan Ubmis juo 2001 jagi rájis. Fárrejin deike čakčat 1998, jagi dan maŋŋá go diet čájálmas lágiduvvui Vuovdaguoikkas. 2001 mus bođii sámegieloahpaheaddji ja dál vihttanuppelot jagi dan maŋŋá beasan ieš stivret oahpuid sisdoalu ja erenoamážit dan vuogi mainna sámegiella oahpahuvvo dáppe Davvi-Ruoŧas. Hástalusat dáppe leat muhtin muddui earáláganat go Suomas. Mu oahppit, rávisolbmot, bohtet dávjá universitehtii ollásit sámegieloahpu haga. Soapmásat leat lohkan sámegiela 40 minuhta vahkus vuođđoskuvllas ja muhtimat leat vázzán sámeskuvlla gos sámegiella lea goit okta oahppoávdnasiin (buot ruoŧagielat ávdnasiid lassin). Boarrásut oahppit eai leat sáhttán lohkat sámegiela skuvllas, muhto sámástit beaivválaččat ja dovdet ahte sii dárbbašit veahki čállimis ja lohkanmáhtus. Ja de mus leat oahppit geat leat láhppon giellabálgás. Sii eai leat ožžon makkárge vuođu sámegielas, eai ruovttus eaige skuvllas. Dákkár heterogena joavkkuid oahpahus ii leat nu mihá álki. Muhto lihkus prošeavttain lea sadji juohkehažžii. Eatnigielat oahppi sáhttá veahkehit easkaálgi ja dievasmahttit su sánálaš máhtu, go fas easkaálgi sáhttá veahkehit eatnigielhálli čállit dasgo sus ii leat suopman mii báidná ja bodnjá sátnehámiid. Na, dieđušge mun oahpaheaddjin vuoittán olu go beasan ieš maid oahppat juoidá ođđa juohke prošeavttas. Dán rádjái mu oahppit leat doallan málestangurssa sámegillii, dahkan čájálmasa mánáidgárddi várás, ráhkadan girjji jietnasániid birra, jorgalan nuoraidgirjjálašvuođa sámegillii, ráhkadan muitalusblogga nuoraid várás mas leat gealddamáidnasat, dahkan elektronalaš jietnasátnegirjji mánáide, ráhkadan pedagogalaš bargobearpmaid ja vel vaikko maid eará. Juohke oahppi sáhttá ovdánit prošeavttaid bokte beroškeahttá ovdamáhtuin. Na, mun goit jáhkán ahte allaoahpu pedagogalaš vuođđojurdda sáhttá leahkit dakkár ahte dat váldá vuolggasadjin juohke olbmo áidnalunddot máhtu ja duddjo dalle oktasaš gielladujiid ovttas eará ohppiiguin. Prošeavttain sáhttet dasto oahppit geavahit buot dan máhtu man sii háhket oahpu áigge. Sávvamis sis leat maiddái buoret vejolašvuođat joatkit sámegielain allaoahpuid maŋŋá, oaidnit dan dehálaš bargoneavvun ja gulahallangaskaoapmin.
Hanna Outakoski, alias Hanna Velde